Jako kobieta, Polka, matka i radczyni prawna, która świadczy pomoc prawną także na rzecz osób zarządzających podmiotami leczniczymi, nie mogę pozostawić Was – kobiet, Waszych rodzin i lekarzy bez komentarza na temat orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w sprawie aborcji z powodu ciężkiej wady płodu.

Nie będę się odnosić do okoliczności, ani prawdopodobnych przyczyn wydania spornego wyroku Trybunału Konstytucyjnego, wyroku, który wkrótce odbierze kobietom prawo do terminacji ciąży w przypadku ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu.

Otóż, jakbyśmy długo nie protestowali to stan prawny jest taki:

Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne;
Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego wchodzi w życie z dniem ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym RR nazwanym "Monitor Polski".

Dziś ten rzeczony wyrok Trybunału Konstytucyjnego nie obowiązuje.

Zatem, do momentu publikacji w Monitorze Polskim nic się nie zmienia dla lekarzy i kobiet, które obecnie przygotowują się do jednej z najtrudniejszych decyzji w życiu. Poniżej przekazuję Wam wskazówki, które będą obowiązywać jeszcze przez kilka dni.

Kiedy mogę przerwać ciążę?

Przerwanie ciąży może być wykonane wyłącznie przez lekarza i tylko w trzech, ściśle określonych przypadkach, gdy:

1) Ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia ciężarnej;

2) Badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu;

3) Zachodzi uzasadnione podejrzenie, że Twoja ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego.

Ile mam czasu?

Masz prawo do przerwania Twojej ciąży, jeśli:

badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wykażą duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby, która zagraża jego życiu, a płód nie osiągnął zdolności do samodzielnego życia poza Twoim organizmem
zachodzi uzasadnione podejrzenie, że Twoja ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego, a od początku Twojej ciąży nie upłynęło więcej niż 12 tygodni.

Gdzie mogę przeprowadzić zabieg?

Ta procedura medyczna może być wykonana wyłącznie w szpitalu. Wyjątkiem jest ciąża, która powstała w wyniku czynu zabronionego – może ona być przerwana w gabinecie lekarskim.

Każdy szpital, który zawarł z NFZ umowę o wykonywanie świadczeń zdrowotnych z zakresu położnictwa i ginekologii zobowiązany jest do stosowania procedury przerywania ciąży.

Jednak pamiętaj, że to w szpitalu, w którym prowadzona jest Twoja ciąża, lekarze mają pełną wiedzę o jej przebiegu, o wszystkich Twoich badaniach i powinni przeprowadzić zabieg.

Co mam robić dalej?

Jeśli podejmiesz decyzję o przerwaniu ciąży to zgodnie z Zaleceniem Konsultantów Krajowych opieka nad Tobą powinna być kontynuowana:

w lokalnym szpitalu ginekologiczno-położniczym,
ośrodku, w którym prowadzono diagnostykę prenatalną,
w szpitalu, gdzie była prowadzona Twoja ciąża.

Kiedy lekarz może odmówić wykonania zabiegu?

Nawet, jeśli istnieją przesłanki prawne do przerwania Twojej ciąży, lekarz może odmówić wydania Ci orzeczenia czy wykonania zabiegu. Może to zrobić tylko wtedy, gdy upłynął ustawowy termin, albo gdy powoła się na osobistą klauzulę sumienia.

W drugim przypadku:

lekarz musi dołączyć do Twojej dokumentacji medycznej pisemne uzasadnienie swojej odmowy,
lekarz musi wskazać Ci innego lekarza albo szpital, gdzie wykonanie takiego zabiegu jest realnie możliwe.

O czym jeszcze muszę pamiętać?

Klauzula sumienia przysługuje lekarzom, a nie szpitalom. Przedstawiciel szpitala nie może:

poinformować Cię tylko ustnie, że wszyscy lekarze powołali się na klauzulę sumienia i odmawiają wykonania zabiegu,
skierować Cię do innego szpitala bez ustalenia, że wykonanie tam zabiegu będzie realne.

Czyja zgoda jest wymagana?

Przeprowadzenie zabiegu jest możliwe tylko wtedy, gdy szpital otrzyma pisemną zgodę od:

kobiety, która zdecydowała się na zabieg,
ustawowego opiekuna, jeśli zabieg dotyczy osoby małoletniej lub całkowicie ubezwłasnowolnionej, zawsze w przypadku małoletniej powyżej 13 roku życia,
sądu opiekuńczego, w przypadku małoletniej poniżej 13 roku życia (ma ona prawo do wyrażenia własnej opinii),
kobiety całkowicie ubezwłasnowolnionej, chyba że na wyrażenie zgody nie pozwala stan jej zdrowia psychicznego. W razie braku zgody przedstawiciela ustawowego, do przerwania ciąży wymagana jest zgoda sądu opiekuńczego.

Jaki jest koszt zabiegu?

Zabieg przerwania ciąży w szpitalu, który spełnia warunki ustawowe jest świadczeniem gwarantowanym finansowanym ze środków publicznych.

Kto dowie się o zabiegu przerwania ciąży?

Osoby, które wykonują zabieg, są obowiązane – zgodnie z ustawą – do zachowania tej informacji w tajemnicy.

Co stanie się wkrótce?

Ale, gdy wyrok TK zostanie opublikowany odpadnie jedna z przesłanek umożliwiających do tej pory terminację ciąży: badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu.

Pamiętajcie jednak – kobiety, Wasi najbliżsi i lekarze, nadal pozostanie inna przesłanka, która brzmi: ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej.

Nasze prawo nie definiuje „zdrowia kobiety ciężarnej”.

Jednak dla prawa międzynarodowego najistotniejsza jest definicja zdrowia zawarta w preambule Konstytucji Światowej Organizacji Zdrowia (Porozumienie zawarte przez Rządy reprezentowane na Międzynarodowej Konferencji Zdrowia i Protokół dotyczący Międzynarodowego Urzędu Higieny Publicznej, podpisane w Nowym Jorku 22.7.1946 r., Dz.U. z 1948 r. Nr 61, poz. 477), zgodnie z którą „zdrowie jest stanem zupełnej pomyślności fizycznej, umysłowej i społecznej, a nie jedynie brakiem choroby lub ułomności”.

Nie powinno być zatem wątpliwości, że jeżeli wyniki badań będą wskazywać na to, że ciąża stanowi zagrożenie dla zdrowia psychicznego kobiety, bo urodzenie dziecka bez głowy, nerki czy mózgu doprowadzi do depresji, a niekoniecznie tylko do zakażenia organizmu, czy też innych niebezpiecznych skutków, to w mojej opinii spełniona będzie przesłanka umożliwiająca kobiecie przerwanie ciąży. Oczywiście nie jest możliwe wydanie opinii generalnej, bo każdy przypadek – zresztą jak do tej pory – badać i oceniać należy mając na uwadze wszystkie aspekty.

W prawie niemieckim, które to prawo jest często przywoływane, też nie ma jako przesłanki przerywania ciąży z powodu wad płodu, ale jest przesłanka: gdy ciąża zagraża życiu bądź zdrowiu fizycznemu i psychicznemu matki. Zatem, spójrz, nasze prawo po ogłoszeniu wyroku TK będzie jeszcze bardziej „pojemne” w tej przesłance niż prawo niemieckie, bo nie ogranicza się do wskazania o jakie zdrowie chodzi, a mowa jest ogólnie o zdrowiu kobiety ciężarnej. Jeśli sięgniesz do chociażby Wikipedii, to wyczytasz, że zdrowie obejmuje zarówno zdrowie fizyczne, psychiczne, społeczne, a nawet duchowe. Dlatego nie mam wątpliwości, że mając materiał dowodowy dowodzący, że ciąża zagrażać będzie zdrowiu – w szerokim znaczeniu – kobiety ciężarnej będzie ona mogła skorzystać z prawa do przerwania ciąży.

Tą publikacją chcę powiedzieć, że jako kancelaria, która od 20 lat wspiera pro publico bono kobiety w ciężkich dla nich sytuacjach, a także świadczy pomoc prawną dla lekarzy i zarządzających podmiotami leczniczymi nie pozostawię Was bez wsparcia prawnego i w tym temacie! Dalej będę pomagać w znalezieniu odpowiedzi na najtrudniejsze pytania.